BLIŽE NEGO ŠTO SE MISLILO? PARALELE, PROJEKCIJE, OGLEDALA
Bivši rudarski grad Bottrop je "najmanji veliki grad" među ukupno 53 susjedna grada uz rijeke Ruhr i Emscher. Više od 5 miliona stanovnika ovdje doživljava i oblikuje ne samo jedno od najvećih urbanih područja u Evropi i najveće u Njemačkoj, već i psihopolitički "sudar suprotnosti". S jedne strane, na mjestu njemačkog privrednog čuda iz 1950-ih, uspješno je "odozgo" spriječeno koncentrisanje metropolitanske moći u rukama tradicionalno jakog radničkog pokreta u rudarskoj i industrijskoj regiji. Izjava prvog njemačkog kancelara Konrada Adenauera "Ako se Rurska oblast zapali, ni voda Rajne neće biti dovoljna da je ugasi" poznata je i paradigmična u tom kontekstu. S druge strane, postojala su – ne samo u fudbalu – tradicionalna gradska rivalstva unutar Rurske oblasti. Još značajnija bila je solidarna, heterogena i decentralizirana kultura susjedstva u rudarskim naseljima i četvrtima, koja se do danas održava kroz bezbrojne neformalne mreže sa izraženom imunološkom zaštitom "odozdo" protiv bilo koje centralizovane upravne moći.
Dakle sjajno heterogena, ponekad paradoksalna urbana struktura, sa jedinstvenom karakteristikom: spolja nametnutom podjelom upravne moći na tri odvojena okruga. Rurska oblast se stoga do danas ne upravlja iz vlastite unutrašnje, jedinstvene, industrijski i multietnički oblikovane cjeline. Tri upravna okruga Rurske oblasti nalaze se izvan nje: u vestfalskom Münsteru, rajnskom Düsseldorfu i Arnsbergu u Sauerlandu. Nesumnjivo, Rurska oblast se u svom krajoliku, kulturi, ekonomiji, socijalnoj strukturi i mentalitetu razlikuje u mnogo većoj mjeri od sva tri spomenuta grada nego što se oni međusobno razlikuju.
Karakteristična za Rursku oblast kao historijski mladu i vrlo brzo rastuću regiju je kulturna raznolikost njenog stanovništva. Ona se ogleda u svim životnim sferama – posebno u umjetnosti i kulturi. Pored široke ponude muzeja, opernih kuća, kina i pozorišta, regija je u posljednje tri i po decenije, pod pojmom industrijske kulture, postala atrakcija za urbaniste, konzervatore, arhitekte, dizajnere, fotografe, filmske stvaraoce, te razne druge umjetnike.
Što se tiče filma, niko u Rurskoj oblasti ne može zaobići jedan historijski datum. Dana 28. februara 1962. godine, samo nekoliko kilometara od Bottropa, sa proglašenjem Oberhausenskog manifesta od strane 26 filmskih stvaralaca uprkos velikim otporima, pisana je historija njemačkog filma. Okvir je pružilo 8. izdanje najstarijeg festivala kratkog filma na svijetu, Internacionalnih Dana Kratkog Filma Oberhausen, osnovanog 1954. godine. Manifest, koji je tada predstavio mladi Alexander Kluge, imao je za cilj ništa manje nego radikalno i sveobuhvatno novo pozicioniranje filmskog stvaralaštva u Njemačkoj. Za mnoge današnje ključne i osnovne strukture filmske industrije – uključujući javno finansiranje filmova, filmske škole ili uspjeh Novog Njemačkog Filma kao specifičnog izraza međunarodne tradicije autorskog filma – ovdje je postavljen kamen temeljac.
Gotovo tačno u vrijeme Oberhausenskog manifesta, grad Bottrop – kao i cijela Rurska oblast nakon izgradnje Berlinskog zida 1961. godine i prestanka migracije radne snage iz DDR-a – postao je mjesto rada, utočišta i nade za mnoge ljude iz južne Evrope. Nakon prvih ugovora o angažovanju sa Italijom već od 1954., sa Španijom i Grčkom 1960. i sa Turskom 1961., do kraja šezdesetih godina slijedili su Portugal, Maroko, Tunis – i 1968. Jugoslavija.
Ovi ugovori nisu samo smanjili stopu nezaposlenosti u zemljama porijekla. Devize koje su radnici slali iz Njemačke u svoje matične zemlje postale su važan faktor za tamošnje ekonomije.
Mnogi migranti, koji su prvobitno došli kao "gastarbajteri" na ograničen period rada, ubrzo su iskoristili mogućnost da dovedu svoje porodice. Tako su Bottrop i Rurska oblast prvi put u većem obimu postali uzrok mnogih prekretnica u bosanskim životnim putevima: kao mjesto nade za sretne nove početke. Ili barem kao mjesto sanjanja o njima. Za mnoge, međutim, i mjesto razočarenja. Jer kultura dobrodošlice pokazala se i tada kao zavisna od produktivnosti i ekonomske situacije. Prednost ugovora o angažovanju sa Jugoslavijom važila je samo od 1968. do 1973. Naftna kriza 73/74. značila je za mnoge porodice kraj prvog njemačkog i evropskog sna. Ali to nije bio posljednji.
